Oorzaakanalyse aangifteverzuim belastingplichtigen

In een gedragsanalyse kijk je naar de onderliggende factoren van gedrag: wat zorgt ervoor dat mensen zich gedragen zoals zij zich gedragen? Op basis van een gedragsanalyse kunnen interventies worden ontwikkeld. Hieronder delen we ter inspiratie enkele recente gedragsanalyses uitgevoerd binnen de (rijks)overheid.

In deze analyse zijn met verschillende onderzoeksmethoden de oorzaken achter aangifteverzuim onderzocht voor belastingplichtigen die de Belastingdienst nu moeizaam of niet kan bereiken. De bevindingen zijn aan de hand van het COM-B model in kaart gebracht.

Aanleiding

In het kader van het programma 'Vroegsignalering' kijken we hoe we burgers die in de problemen (dreigen te) raken vroegtijdig kunnen herkennen en de helpende hand kunnen bieden. Eén van de deelprojecten is gericht op het bereiken van minder zelfredzame doelgroepen die nu moeizaam of niet bereikt worden. De focus ligt daarbij op de belastingplichtigen waarvoor de middelen in het reguliere aangifteproces (campagne, uitnodiging, herinnering, aanmaning) ontoereikend zijn om over te gaan tot het doen van belastingaangifte. Voor de aangifte inkomstenbelasting geldt dit ieder jaar voor ongeveer 50.000 mensen (minder dan 1% van het totaal).

Doelgroep 

De analyse is gericht op de mensen waarvoor het reguliere aangifteproces ontoereikend is om hen aan te zetten tot het doen van belastingaangifte. In het onderzoek wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen eerste verzuim en meerjarig verzuim.

Opzet

Er zijn vijf onderzoeksmethoden toegepast:

  1. Deskresearch: wat weten we op basis van literatuur en eerder onderzoek?
  2. Data-analyses: wat zijn de fiscaal relevante kenmerken van de doelgroep(en).
  3. Expertinterviews: 12 semi-gestructureerde interviews met medewerkers die in contact staan met de doelgroep bijvoorbeeld van medewekers van de Belastingtelefoon.
  4. Gedragsanalyse brieven: brieven uit het reguliere proces zijn geanalyseerd op knelpunten.
  5. Doelgroeponderzoek: een extern onderzoeksbureau heeft een kwalitatief onderzoek onder de doelgroep in de vorm van 15 interviews uitgevoerd.

Resultaat  

De resultaten in de kaart gebracht aan de hand van het COM-B model.

Capaciteit:

  • Door een gebrek aan administratieve en planvaardigheden lukt het soms niet om op tijd aangifte te doen.
  • Niet iedereen beschikt over de benodigde digitale en taalvaardigheden om aangifte doen.
  • Fysieke en/of psychische gesteldheid kan in de weg staan om zelf aangifte te doen.
  • Niet iedereen heeft voldoende begrip van de belastingplicht.
  • Voor een deel van de belastingplichtigen lijkt er sprake te zijn van onbewust verzuim.

Gelegenheid:

  • Ingrijpende levensgebeurtenissen en multiproblematiek kunnen belastingplichtigen de gelegenheid tot het doen van aangifte ontnemen.
  • De beschikbare hulp is niet voor iedereen goed zichtbaar.
  • Door complexe financiële situaties die aan elkaar gelinkt zijn is het voor ondernemers soms lastig om belastingproblemen op te lossen.
  • Grote hoeveelheid (soms incongruente) brieven kan verwarrend en overweldigend zijn.
  • Belastingdienst communiceert onvoldoende in verschillende talen.
  • De technische vereisten kunnen drempels opwerpen waardoor belastingplichtigen afhaken.

Motivatie:

  • De kop in het zand steken wordt soms als enige optie gezien om met de problemen om te gaan.
  • Belastingplichtigen zien ertegen op om aangifte te doen en stellen het daarom uit.
  • Door geschaad vertrouwen denken sommige belastingplichtigen beter af te zijn door geen aangifte te doen.
  • Voor een deel van de belastingplichtigen heeft het doen van aangifte geen prioriteit en/of wordt vanuit een berekenend motief verzuimd.

De resultaten zijn gebruikt om passende interventies te ontwikkelen.

Meer informatie

Deze gedragsanalyse is uitgevoerd door de Belastingdienst.

Afbeeldingen

Toegevoegde bestanden

Bekijk ook

Cookie-instellingen