Aanleiding

Digitalisering is een groot en complex thema en wordt steeds belangrijker. Ondanks dat digitalisering kansen biedt voor onze samenleving en economie, zorgt de digitalisering ook voor een digitale kloof en groeiende ongelijkheid in onze samenleving. Goede digitale vaardigheden zijn fundamenteel voor een goed begrip van en deelname aan de huidige en toekomstige samenleving. Maar hoe staat het nu eigenlijk met de digitale vaardigheden van Nederlanders? Zijn Nederlanders bijvoorbeeld goed in het uitvoeren van zoekopdrachten en weten zij wat phishingberichten zijn? Waar eerder onderzoek vooral focuste op de meer functionele vaardigheden (“knoppenkennis”), focust dit onderzoek juist op de meer kritische digitale vaardigheden – het hebben van digitaal bewustzijn. We brachten voor verschillende doelgroepen in kaart welke kritische vaardigheden zij missen. Ook maakten we inzichtelijk welke dingen mensen zelf graag willen leren.

Doelgroep 

In de eerste fase van het onderzoek zijn 12 diepte-interviews gehouden met verschillende doelgroepen (van helemaal niet digitaal vaardig tot zeer digitaal vaardig) en vond een focusgroep met experts plaats. In de tweede fase van het onderzoek werd een online vragenlijst uitgezet in het representatieve LISS panel van Centerdata. De data van 1.392 respondenten werden geanalyseerd. Voorwaarde om mee te doen aan de vragenlijst was dat respondenten enige digitale kennis hadden.

Opzet

Dit onderzoek maakt gebruik van een innovatieve multimethodische aanpak waarin naast diepte-interviews en focusgroepen met experts een uitgebreid online vragenlijstonderzoek is uitgevoerd. Hierin zijn digitale vaardigheden van Nederlanders zowel op een subjectieve manier – door aan mensen te vragen wat ze zelf kunnen– als op een objectieve manier gemeten. Respondenten moesten daarvoor verschillende taken uitvoeren waarbij we inzicht kregen in hun daadwerkelijke kritische digitale vaardigheden. Zo werden zij onder andere gevraagd om een zoekopdracht uit te voeren, een product te kopen, nepnieuws en phishingberichten te herkennen en aan te geven welk type berichten niet zomaar gedeeld mogen worden op social media. Op deze manier kunnen subjectieve percepties van kritische digitale vaardigheden getoetst en vergeleken worden met objectieve uitkomsten.

Resultaat 

Dit onderzoek laat zien dat er onder verschillende subdoelgroepen splintervaardigheden voorkomen. Men is dan digitaal vaardiger in één context maar loopt tegen problemen aan in een andere context. Zo is het belangrijk om extra aandacht aan lager opgeleiden te geven wanneer het gaat om alle (kritische) digitale vaardigheden. Bovenal blijkt dat het belangrijk is om te focussen op de twee grootste problemen die ook economisch en financieel aanzienlijk negatieve effecten hebben: het herkennen van phishingberichten en nepwebwinkels. Een aanzienlijk deel van de mensen heeft hier moeite mee maar ziet zelf niet in dat ze hier moeite mee hebben. Veel mensen denken dus dat ze dit goed kunnen, maar kunnen dit in de praktijk niet. In een wereld waarin het aantal nepwebwinkels en phishingberichten toeneemt is het dan ook noodzakelijk om bewustzijn van deze problematiek te vergroten en alle mensen digitaal vaardiger te maken op deze vlakken.

Meer informatie

Deze gedragsanalyse is uitgevoerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in samenwerking met CenterData.