Aanleiding: keuzebegeleiding in nieuw pensioenstelsel

Met de komst van het nieuwe pensioenstelsel de komende jaren krijgen werknemers die deelnemen aan een pensioenregeling van hun werkgever, meer keuzevrijheid. Door die keuzevrijheid komt er meer verantwoordelijkheid bij de deelnemer te liggen, terwijl de oudedagsvoorziening een complexe aangelegenheid kan zijn. Het is belangrijk die keuzes adequaat te begeleiden. De manier waarop en de omgeving waarin opties aan mensen voorgelegd worden, kunnen hun keuzes beïnvloeden. De AFM wilde deze invloed onderzoeken.

Interventie: opties in bepaalde volgorde, vooringevulde keuzes

In een online experiment varieerden we de keuzearchitectuur met volgorde en vooringevulde keuzes (defaults):

• volgorde: sommige respondenten in een online vragenlijst kregen eerst de (hypothetische) keuze om tijdelijk meer in te leggen voor hun pensioen, anderen kregen eerst de mogelijkheid geboden tijdelijk minder pensioen op te bouwen
• default-seting: bij sommige respondenten was een bepaalde keuze (juist wel of niet meer of minder pensioen opbouwen) al vooringevuld. Een bolletje was al zwart gemaakt. Die keuze was nog (eenvoudig en makkelijk) te wijzigen.

Methode: RCT

Er is een hypothetische Randomized Controlled Trial gehouden met N=1583 respondenten – allen werknemers tussen de 24 en 66 jaar met een pensioen via de werkgever en een netto-huishoudinkomen van meer dan 800 euro per maand. De respondenten waren afkomstig uit het LISS-panel (Langlopende Internet Studies voor de Sociale wetenschappen). In dit panel ziten mensen uit alle lagen van de Nederlandse bevolking die vaker meedoen aan online onderzoek. De respondenten werden willekeurig verdeeld over de zes condities. Vervolgens is gemeten welke opties ze kozen in deze hypothetische situatie.

Resultaat: voorkeur voor eerste optie en vooral voor ingevulde optie

De eerst aangeboden optie wordt 10%-punt vaker gekozen, welke die ook is. Financieel geletterde mensen (respondenten met meer goede antwoorden op drie kennisvragen) lieten zich minder leiden dan anderen door de volgorde. Vooraf invullen had een nog groter effect: tot wel 22%-punt meer mensen kozen voor tijdelijk meer of minder pensioenopbouw, afhankelijk van de default. Defaults hebben een sterke invloed op keuzes, zelfs in een keuzeomgeving waar mensen hun keuze gemakkelijk kenbaar kunnen maken (en waar geen uitstelgedrag zal optreden).

Impact: aandacht pensioensector voor keuzebegeleiding

De hoofdboodschap voor de pensioensector op basis van deze resultaten: er is substantiële interesse voor extra premie-inleg of een premiestop, maar keuzes gaan niet vanzelf goed. Gemaakte keuzes voor meer of minder pensioenopbouw hangen niet samen met al opgebouwde pensioenaanspraken, spaartegoeden en woningvermogen. In een online omgeving kunnen vraagvolgordes en defaults helpen om mensen in de goede richting te sturen. Het vraagt maatwerk om de juiste default aan de juiste doelgroep aan te bieden, want mensen bij wie de default-optie niet lijkt te passen, nemen die toch vaak over.