Aanleiding: keuzebegeleiding in nieuw pensioenstelsel
Met de komst van het nieuwe pensioenstelsel de komende jaren krijgen werknemers die deelnemen aan een pensioenregeling van hun werkgever, meer keuzevrijheid. Door die keuzevrijheid komt er meer verantwoordelijkheid bij de deelnemer te liggen, terwijl de oudedagsvoorziening een complexe aangelegenheid kan zijn. Het is belangrijk die keuzes adequaat te begeleiden. De manier waarop en de omgeving waarin opties aan mensen voorgelegd worden, kunnen hun keuzes beïnvloeden. De AFM wilde de invloed van de default-seting nader onderzoeken.
Interventie: default-settings
In een online experiment varieerden we de keuzearchitectuur met vooringevulde keuzes. In deze zogeheten defaults was een bolletje al zwart gemaakt. Sommige respondenten in een online vragenlijst kregen eerst de (hypothetische) keuze om hun pensioenfonds collectief meer duurzaam te laten beleggen of meer renterisico af te dekken. Bij andere groepen was de default om het beleid ongewijzigd te laten. Bij sommige groepen werd expliciet gemeld dat de vooringevulde optie geen advies was, om dat deel van effecten van defaults uit te schakelen.
Methode: RCT
Er is een Randomized Controlled Trial gehouden in een experimentele setting met een steekproef van N=1.076 respondenten. Dit is uitgevoerd als onderdeel van de AFM Consumentenmonitor (www.afm.nl/cm), een halfjaarlijks consumentenonderzoek. Respondenten beantwoordden online een vragenlijst en konden in een voorbeeld hypothetisch kiezen of hun pensioenfonds meer duurzaam zou moeten beleggen, en of het pensioenfonds meer renterisico zou moeten afdekken. Per context (duurzaam of renterisico) waren er vijf experimentele groepen: default voor beleid houden of wijzigen (beide met en zonder vermelding dat de default geen advies was) en een controlegroep zonder default. Respondenten zijn willekeurig over deze groepen verdeeld.
Resultaat: default heeft sterk effect
Bijna de helft van de respondenten maakt een andere keuze over pensioen afhankelijk van welke optie van tevoren is aangevinkt. Zonder een vooringevulde optie kiest ongeveer de helft (47%) voor een wijziging in het beleid. Als wijziging de default is, kiest 70% daarvoor. Als behoud van het huidige beleid de default is, dan kiest 24% voor een wijziging. In beide gevallen kiest 23%-punt meer voor de vooringevulde keuze dan als een deelnemer zelf actief moet kiezen. Ook met de melding dat de default volledig willekeurig was en geen advies betrof, volgden nog steeds signifcant meer respondenten de default dan wanneer er geen optie vooringevuld was. Respondenten met meer financiële kennis (die meer goede antwoorden geven op drie standaardvragen om financiële geletterdheid te meten), lijken minder vatbaar voor effecten van defaults.
Figuur: Verschil in % dat voor pensioenverandering kiest tussen condities
Impact: pensioenuitvoerders kunnen sturen
Pensioenuitvoerders doen er goed aan om gedragswetenschappelijke inzichten toe te passen bij het ontwerpen van de keuzeomgeving voor deelnemers aan hun pensioenregelingen, zeker met het oog op de komst van het nieuwe pensioenstelsel. Ook voor collectieve beslissingen over het pensioenvermogen, die dus alle deelnemers aan de regeling treffen, is het belangrijk dat de bestuurders de stem en het belang van deelnemers meewegen in de besluitvorming.