Aanleiding: afval naast de containers
Zakken restafval en grof afval naast de ondergrondse containers – zogeheten bijplaatsingen – zijn een van de grootste ergernissen van de inwoners van Dordrecht. Als er eenmaal afval ligt, dan komt daar vaak nog meer afval bij. In Dordrecht rijden om de dag ‘crashwagens’ langs de containers om bijgeplaatst afval op te ruimen, maar dat is niet voldoende. De gemeente wilde daarom de sociale norm doorbreken: mensen moeten het minder normaal gaan vinden om afval naast de ondergrondse container te zetten.
Interventie: De Schoonste Buurt van Dordrecht
Samen met een gedragsadviesbureau bedacht de gemeente een wedstrijd. Tijdens een periode van 8 weken hebben 5 buurten gestreden om de titel ‘De Schoonste Buurt van Dordrecht’. De buurt met het hoogste aantal dagen zonder afvalzakken of grof afval naast de ondergrondse container, werd de winnaar. Kern van de interventie is het gewoontegedrag en de sociale norm te doorbreken, en zo de intrinsieke motivatie van inwoners te versterken voor een schone buurt.
Naast de container kwam een afvalteller te staan die het aantal dagen zonder afval bijhield (zie de afbeelding hieronder). Het gedrag werd daarmee publiekelijk zichtbaar gemaakt. Elke dag was er dus feedback over het aantal bijplaatsingen. Een lange periode zonder afval naast de container versterkt de sociale norm dat de meeste mensen geen afval naast de container plaatsen.
Afbeelding: Container met sticker en afvalteller
Methode: voor- en nameting en belevingsonderzoek
In een voormeting is gedurende 2 weken het aantal bijplaatsingen bijgehouden. In de nameting gebeurde dit gedurende de 8 weken dat de afvaltellers naast de containers stonden. Er werd een bijplaatsingsscore berekend waarin de ernst van de bijplaatsing werd opgenomen: één keer 5 zakken naast de container zetten is bijvoorbeeld minder ernstig dan 5 dagen één enkele zak. Verder is in belevingsonderzoek inwoners gevraagd naar het effect van de wedstrijd, zoals of de buurt schoner is en of ze zich nu meer daarvoor gaan inzetten. Dit gebeurde in huis-aan-huis-enquêtes (N=148).
Resultaat: minder bijplaatsingen
De wedstrijd had een positief effect. Ten opzichte van de voormeting nam de bijplaatsingsscore in de eerste 4 weken enorm af in alle buurten. In buurten waar in deze weken weinig bijplaatsingen waren, bleef die score laag. Hier is een nieuwe sociale norm ontstaan. Het belevingsonderzoek liet in deze buurten zien dat burgers de buurt ook als schoner ervaren. Zij gaven aan zich nu meer te gaan inzetten voor een schone buurt. Zie de figuur hieronder. Dit bevestigde de nieuwe sociale norm.
Figuur: Oordeel over straat en eigen inzet, per buurt
Impact: leefbare buurten en hergebruik
De Schoonste Buurt van Dordrecht heeft de juiste sociale norm versterkt voor het aanbieden van afval. Dat vergroot de leefbaarheid en duurzaamheid in een wijk. Met minder afval naast de ondergrondse container voorkomen inwoners zwerfafval en stank waar ongedierte op afkomt. Bovendien kan afval dat ze op de juiste manier aanbieden, gebruikt worden als grondstof voor compost, gerecycled plastic en papier, glaswerk en nog veel meer. Lokale media hebben enthousiast gereageerd.