Aanleiding: goede handhygiëne nodig

Door de versoepelingen van de coronamaatregelen werd goede handhygiëne belangrijker om besmetting tegen te gaan. Het interdepartementale programma DG Samenleving en Covid-19 heeft eerder een onderzoek laten uitvoeren in een kantooromgeving om handhygiëne te stimuleren. In deze studie werd het beste resultaat behaald door het gewenste gedrag (20 seconden wassen) te koppelen aan specifieke situaties, zogeheten key-moments, bijvoorbeeld met een poster als: ‘Samen bakkie doen? Fijner met schone handen’. Het ministerie van JenV wilde onderzoeken of deze inzichten ook bruikbaar zijn voor handhygiëne in de sporthal.

Interventie: schone handen bevorderen tijdens key-moments

Er werden key-moments in een sporthal geselecteerd, zoals de toegang tot de sportzaal. Bij deze plekken werden desinfectiepalen geplaatst of stonden wasbakken met zeep. Banners, posters en stickers communiceerden het gewenste gedrag. De volgende 5 gedragstechnieken zijn gebruikt:

• doorbreken gewoontegedrag: een grote banner valt op en maakt duidelijk dat er iets ‘aan de hand is’, waardoor de oude gewoonte (binnenlopen zonder handen te reinigen) wordt verstoord, zie afbeelding  
• sociale normen: de tekst ‘Wij sporten met schone handen’ benadrukt dat anderen dit doen
• implementatie-intentie: in alle uitingen wordt het gewenst gedrag gekoppeld aan de situatie, zoals de afbeelding van een handje met spray bij de desinfectiepalen en ‘20 seconden handen wassen met zeep’ bij de wasbakken
• prompting: mensen worden door de uitingen herinnerd aan het gewenste gedrag
• sympathie: de uitstraling van de wasbeer op de materialen versterkt de sympathie voor de boodschap

Methode: voor- en nameting en belevingsonderzoek

Alle desinfectiedispensers en zeepdispensers in een sporthal werden voorzien van een meetlint om het verbruik te kunnen meten. De voormeting duurde 4 dagen. Vervolgens werden de banners, posters en stickers geplaatst, waarna de nameting volgde (weer 4 dagen). Verder is er geobserveerd en is er een belevingsonderzoek gehouden onder 42 studenten en docenten van scholen die deze sporthal gebruiken. Dit gebeurde met gestructureerde interviews en enkele open vragen. Zo is achterhaald hoe bezoekers aankijken tegen de gedragsinterventie en wat hun houding is tegenover goede handhygiëne in sporthallen.

Resultaat: 3x zoveel zeep verbruikt door interventie

Tijdens de nameting wassen mensen vaker hun handen met zeep dan tijdens de voormeting. Er is 3 keer zoveel zeep verbruikt. Zie de figuur hieronder. Er is geen verschil in verbruik van het desinfectiemiddel. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat alle zeepdispensers in de toiletunits stonden. Hier kunnen weinig mensen zien wat je doet. De desinfectiepalen stonden allemaal op publieke plekken in de gang of hal. Daar kan iedereen zien wat je doet. De meeste jongeren kwamen in groepjes het sportcomplex binnen en bekend is dat jongeren zich doorgaans makkelijk laten beïnvloeden door wat hun vrienden doen of goedkeuren (sociale norm). Het verschil tussen zeep en desinfectiegel zou dus deels verklaard kunnen worden door een negatieve sociale norm bij de jongeren.

Uit het belevingsonderzoek bleek dat er veel draagvlak is voor de gedragsinterventie. Respondenten vonden de interventie goed voor het bewustzijn van de noodzaak van schone handen. Dit geldt vooral in een sporthal, waar veel contact is en mensen vaak sportmaterialen aanraken.

Impact: kans op besmetting kan worden verkleind

Door de interventie werd vaker handen gewassen. Hierdoor is de kans op besmetting met een virus kleiner. Omdat de coronamaatregelen al afliepen, heeft de toepassing geen vervolg gekregen.