Aanleiding: inhaalmogelijkheid voor jongens en meisjes
In 2022 en 2023 worden jongens voor het eerst en meisjes opnieuw uitgenodigd voor een HPV-vaccinatie. De vaccinatie beschermt niet alleen tegen baarmoederhalskanker maar ook tegen onder andere mond-, keel- en peniskanker. Het vaccin werkt het beste voordat iemand seksueel actief is. Vanuit het Rijksvaccinatieprogramma wordt het HPV-vaccin daarom vanaf 9 jaar aangeboden. Daarnaast is het van belang dat zo veel mogelijk jongeren in de leeftijd 13 t/m 18 jaar gebruik maken van een gratis inhaalvaccinatie. Het is bekend dat vooral onder jongens de kennis over HPV laag is, dat jongeren nauwelijks over HPV praten en dat ze sceptisch zijn.
Interventie: nieuwe campagne
‘Met 1 vaccin beschermd tegen 6 soorten kanker’. Met deze slogan is de HPV-vaccinatie gepositioneerd als kankerpreventieprik om associaties met baarmoederhalskanker te verminderen. Om te voorkomen dat jongeren de vaccinatie uitstellen en er weerstand tegen ontwikkelen, benadrukt de campagne dat de vaccinatie alleen in 2023 gratis is en dat je zelf beslist of je je laat vaccineren. De campagne bestaat uit 3 flights, met onder andere uitingen op sociale media en online video’s waarin jongeren en experts (artsen en een ex-patiënte) elkaar vragen stellen over het vaccin en de gevolgen van HPV. In deze uitingen worden misvattingen over het vaccin weerlegd, wordt HPV bespreekbaar gemaakt, en wordt het belang van vaccineren voor jezelf en voor anderen benadrukt. Daarnaast hebben jongeren en hun ouders een uitnodigingsbrief en brochure ontvangen.
Methode: voor-, tussen- en nameting
De effectiviteit van de campagne is onderzocht via een voormeting, 2 tussenmetingen en een nameting met onafhankelijke steekproeven onder jongeren van 13 t/m 18 jaar en ouders van jongeren in deze leeftijdscategorie. De steekproeven zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleidingsniveau van de ouders en regio.
Afbeelding: Infographic uit de campagne
Resultaat: meer gevaccineerden
Gedurende de campagne zijn meer jongeren over de HPV-vaccinatie gaan praten en weten meer jongeren dat het vaccin beschermt tegen verschillende soorten kanker. Daarnaast geven meer jongens aan de vaccinatie belangrijk te vinden. Zie de figuur hieronder. Ook bij ouders zijn de HPV-kennis en het gesprek erover toegenomen. Naast effecten op kennis, praten en houding, zijn er stijgingen in gedrag te zien. Het aandeel ouders dat aangeeft dat hun kind gevaccineerd is, is gestegen van 51% naar 69%. Uit de officiële vaccinatiecijfers van het RIVM (de voorlopige cijfers van 13 januari 2023) blijkt dat gemiddeld 51,6% van de jongens en 68% van de meisjes van 13 t/m 18 jaar een eerste prik gehaald hebben. Vóór de campagne hadden jongens nog niet de mogelijkheid om zich te laten vaccineren. Voor meisjes t/m 13 jaar lag de vaccinatiegraad in 2020 op 62%.
Figuur: Verandering in HPV-kennis, praten en houding bij jongens en meisjes
Impact: kanker helpen voorkomen
Jaarlijks krijgen in Nederland bijna 400 mannen en 1100 vrouwen kanker door HPV. Bij mannen kan ongeveer 80% daarvan voorkomen worden met de HPV-vaccinatie, bij vrouwen is dat ongeveer 75%. HPV is zeer besmettelijk en wordt overgedragen via seksueel contact. De vaccinatie van zowel jongens als meisjes draagt daarom, via groepsimmuniteit, bij aan de bescherming van de hele bevolking. Het is van belang om jongeren en ouders hierover goed te informeren en hen te stimuleren tot vaccinatie. De campagne ‘Met 1 vaccin beschermd tegen 6 soorten kanker’ is hier onderdeel van.