Op donderdag 2 februari organiseerde de EUR, WRR en Gemeente Rotterdam de conferentie Gedragswetenschap en beleid: de volgende stap. Een heel relevant onderwerp, zeker voor het Behaviour Insights Netwerk Nederland. Waar staan we nu? Welke volgende stappen kunnen we zetten zodat gedragskennis wordt meegenomen in beleid en uitvoering? We vragen dit jaar enkele wetenschappers om hun visie op de toekomst. Ditmaal is dat Ben Tiggelaar, gedragswetenschapper én expert in leiderschap en verandering.

We spraken eerder in deze interviewreeks met Rick van Baaren en hij was benieuwd hoe jij kijkt naar de huidige staat van gedragskennis in (overheids)beleid én dan vooral hoe dat georganiseerd is.

Er is nog heel veel naïviteit, vrees ik. Natuurlijk heb ik geen zicht op de hele overheid of het hele bedrijfsleven. Maar wat ik zelf meemaak en wat ik hoor van deelnemers tijdens colleges en seminars, daar wordt je niet altijd blij van. Te vaak wordt nog van gedragsdeskundigen gevraagd om met een soort 'silver bullet' te komen. Eén simpele oplossing waarmee je complexe problemen oplost. Te vaak ook wordt de analyse van het probleem overgeslagen en wil men meteen oplossingen horen. En te vaak wordt er niet evidence based gewerkt.

Dat geldt niet alleen bij interventies in de maatschappij, maar ook in het begeleiden en ontwikkelen van het eigen personeel. HR-mensen bij de overheid maken bijvoorbeeld volop gebruik van onbewezen kleurentestjes om hun collega's in te delen. Dus, kort en goed: in veel organisaties is er niets vastgelegd over de inzet van gedragskennis en wordt er volop gehobbyd op dit gebied.

Wat kan er in dat opzicht nog beter?

Ik ben het eens met Rick van Baaren dat je de inzet van gedragskennis niet moet overlaten aan bottom-up enthousiasme. Want dat betekent dat je als overheid dan maar nét geluk moet hebben dat er iemand in het team zit die hiervoor heeft doorgeleerd en er plezier in heeft.

Je zult overkoepelende keuzes moeten maken. Veel taken van de overheid draaien om het omgaan met burgers. Als je het in de regel belangrijk vindt om evidence based te werken - bijvoorbeeld als het gaat om onderwijs of gezondheidszorg - waarom zou je dit dan niet ook doen waar het gaat om andere gedragsgerelateerde vraagstukken?

Ken je hier voorbeelden van, bijvoorbeeld uit andere landen of uit andere organisaties dan de overheid?

Nee, eigenlijk niet. Maar nogmaals: ik kan lang niet alles overzien. Wat ik echter wel zie, is lang niet altijd succesvol.

Na het verschijnen van het boek 'Nudge' van Thaler en Sunstein, sprongen tientallen landen op die trein. Inmiddels zijn we vijftien jaar verder en weten we dat we iets te graag wilden geloven dat je met eenvoudige duwtjes moeilijke problemen kunt oplossen. Meta-analyses laten zien dat veel nudges geen enkel effect hebben en de rest hooguit een beetje.

Maar goed, Nudge heeft er wel voor gezorgd dat gedragswetenschappers nu mogen meepraten. De volgende stap is om te zorgen dat we die rol ook waarmaken.

Zou je nog andere aanbevelingen willen doen om gedragskennis meer mee te nemen in beleid en uitvoering?

Ik ben altijd onder de indruk van de manier waarop evidence based werken is georganiseerd in de medische wereld. Het samenwerken aan het vertalen van onderzoek naar behandelprotocollen. Het toepassen van die protocollen en checklijsten in de praktijk. Daar kunnen we als gedragswetenschappers en als overheid veel van leren. 

Ik vind het hoopvol dat er zoiets bestaat als het Behavioural Insights Netwerk Nederland en dat de WRR zich serieus richt op gedrag. Een volgende stap zou zijn om vast te leggen bij welke momenten in het ontwikkelen van beleid je gedragsexpertise wilt betrekken. 

Welke gedragswetenschapper zou je nog meer op de toekomst van gedragskennis en beleid willen laten reflecteren?

Ik ben heel enthousiast over het werk van Felix Kreier. Hij is kinderarts in het OLVG in Amsterdam en promoveerde op de rol van onze hersenen bij overgewicht. Juist door die combinatie van kennis en ervaring kan hij heel praktisch uitleggen wat we wel en niet kunnen doen aan overgewicht. Niet alleen individueel, maar ook als samenleving.

Ik ben erg benieuwd wat de overheid volgens Felix moet doen en hoever je mag gaan om mensen - en dan ook met name kinderen - te beschermen op dit gebied.